"Een echte Griekse tragedie": waarom de stem van operaster Maria Callas na 100 jaar nog altijd de wereld betovert (2024)

Voor de muziek was 1977 een zwart jaar. In augustus overleed Elvis Presley en precies een maand later Maria Callas. Zij was amper 53 toen ze aan de gevolgen van een hartaanval bezweek. Voor haar begrafenis in Parijs daagden tienduizenden mensen op. De urn met haar as werd gestolen, maar uiteindelijk kon ze toch worden uitgestrooid nabij Skorpios, het privé-eiland van haar vroegere partner Aristoteles Onassis.

Wie was Maria Callas, de vrouw die schitterde als operaster, maar ook vele kolommen vulde in de roddelpers? “Een echte Griekse tragedie”, zegt de Limburgse sopraan Kelly Poukens.

Tegelijk was Maria Callas voer voor de “boekskes”. Ruzie met haar moeder, (al dan niet vermeende) rivaliteit met andere zangeressen, een spectaculaire vermageringskuur met nefaste gevolgen voor haar stem, faalangst, depressie, pillen, en natuurlijk de langdurige relatie die ze had met de Griekse Aristoteles Onassis, die haar evenwel in de steek liet voor Jacqueline Kennedy, de weduwe van de vermoorde Amerikaanse president. La Callas eindigde als een halve kluizenaar.

Maria Callas met haar grote liefde: scheepsmagnaat en miljardair Aristoteles Onassis. Fonds de Dotation Maria Callas

Maar terug naar de muziek. Wat maakt haar zo bijzonder? Wat is er speciaal aan haar stem die ook voor niet-ingewijden uit de duizend herkenbaar is? Een stem die - zeggen velen toch - niet perfect is en soms ook wat metalig klinkt?

Ze had een stem met een ziel, waar je de tragedie in hoort

“Niemand slaagt erin om dat in woorden te vatten," zegt de Limburgse sopraan Kelly Poukens, die eerder dit jaar deelnam aan de Koning Elisabethwedstrijd voor zang. “Het is een dramatische stem, heel geschikt voor het repertoire waar ze goed in was. Een grote stem, die ze uitstekend wist te controleren. En vooral een stem met een ziel. Je hoort er tragedie in, die ze omarmt. In dat opzicht doet ze me wat denken aan Jacques Brel.”

In mijn zang- en theateropleiding was Callas een voorbeeld, herinnert Kelly Poukens zich. “Ze acteerde niet, ze transformeerde.” Het legendarische dramatische talent van Maria Callas, die zich volledig gaf in een rol.

AP

Maria Callas was de Madonna van haar tijd, een echte persoonlijkheid

Maria Callas was “anders dan de rest, anders dan haar voorgangers en tijdgenoten. Ze wist wie ze was en wat ze kon. Ze bleef trouw aan wie ze was. In zekere zin was ze de Madonna van haar tijd, een echte persoonlijkheid.” In dat koppige, eigenzinnige kantje herkent Poukens zich wel wat.

Cara Van der Auwera maakte voor Klara de vijfdelige podcast “Het raadsel Maria Callas". Als kind kreeg Van der Auwera van haar zangleerkracht cd’s van Callas toegestopt “en dat heeft ervoor gezorgd dat ik klassieke zang ben gaan studeren.”

“Voor mij had ze iets wat geen enkele andere zangeres vertolkte. De emoties die bij me binnenkwamen waren heel echt. Bij opera wordt altijd veel volume geproduceerd, veel decibels, maar zij ging voor de absolute verfijning. Elk woord gaf zij een andere invulling.”

Er duiken nu verschillende "Callassen" op, maar nooit verenigd in één persoon

“Hoe Callas opera zong, dat was vernieuwend, verfrissend. Ondanks alle miserie heeft ze wel iets opengebroken, waar we vandaag de dag nog op teren. Maar dat is zeer weinig zangers gegeven. Die streven vaak technische perfectie na, maar zien het theatrale als iets bijkomstig.”

De moed om af te wijken van de standaard, dat spreekt ook sopraan Kelly Poukens aan. “Met alle respect voor docenten, maar er is tegenwoordig wel veel eenheidsworst; zangers worden gevormd en gekneed in dezelfde mal. Maria Callas heeft haar eigen weg afgelegd.”

Kelly Poukens

Sopraan Kelly Poukens doet in een podcast uit de doeken hoe ze de Koningin Elisabethwedstrijd heeft beleefd: voor, tijdens en na. “Queen Kelly” is hier te beluisteren.